welzijn & zorg
De zorgsector spreekt dezelfde taal
BelRAI wijzigt de manier waarop de cliënt wordt bevraagd
In de zorgsector is het essentieel dat alle betrokkenen helder en eenduidig met elkaar communiceren. Vooral als het gaat om de zorg voor cliënten. De introductie van de BelRAI Screener in Vlaanderen vormde een belangrijke stap voorwaarts. Dit systeem zorgt ervoor dat zorgverleners 'dezelfde taal' spreken. Dit verbetert de zorgcoördinatie en zorgverlening. Wat houdt de BelRAI Screener precies in en wat betekent het voor cliënten en zorgverleners?
Wat is BelRAI?
BelRAI vertegenwoordigt de Belgische adaptatie van de InterRAI-instrumenten, een internationale set van instrumenten ontworpen om de zorgbehoeften van individuen nauwkeurig te evalueren. Met een BelRAI-beoordeling krijg je een helder beeld van een persoon in zijn omgeving. Kan iemand bijvoorbeeld zelf de boodschappen doen of zelfstandig eten? Is er een mantelzorger actief? Hoe is het gesteld met iemands stemming gesteld? Wat zijn de voorkeursactiviteiten? BelRAI biedt een gestandaardiseerde methode om de capaciteiten en behoeften van een persoon te beoordelen, ongeacht de zorgomgeving waarin hij zich bevindt. Dit kan variëren van thuiszorg tot ziekenhuiszorg of een verblijf in een woonzorgcentrum. Het doel is om zorgcoördinatie en continuïteit te verbeteren, zodat patiënten de best mogelijke zorg ontvangen, afgestemd op hun unieke situatie.
Eén van de BelRAI-instrumenten is de BelRAI Screener. Sinds 1 juni 2021 werd dit instrument systematisch geïntroduceerd in Vlaanderen voor diensten zoals gezinszorg, diensten maatschappelijk werk van ziekenfondsen, OCMW's, en welzijnsverenigingen. De BelRAI Screener vervult meerdere functies. Hij bepaalt niet alleen de zorgbehoefte van individuen, maar heeft ook de BEL-profielschaal vervangen voor het bepalen van het recht op het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden in de Vlaamse sociale bescherming (VSB). Verder speelt de BelRAI Screener een rol in het vaststellen van korting op de gebruikersbijdrage bij aanvragen voor gezinszorg, en is het een onderdeel van het sociaal onderzoek gericht op de zorgvraag bij diensten voor gezinszorg.
Netwerk rond cliënt
Ook Familiezorg Oost-Vlaanderen, een dienst voor gezinszorg, maakte de overstap naar de BelRAI Screener. De standaardisatie die de BelRAI Screener met zich meebrengt, ziet Frederik Gelorini, directeur Zorg bij Familiezorg Oost-Vlaanderen, als een belangrijk voordeel. “De BelRAI Screener is gestandaardiseerd, evidence-based en holistisch opgesteld. Dat betekent al veel. Maar de grootste troef is vooral de ‘eenheid van taal’ in de zorgsector. Het is een gigantisch voordeel dat we met de actoren op de eerste lijn dezelfde taal spreken als het gaat over de cliënt en de zorgverlening rond diens bed. Automatisch draagt dat bij tot meer kwaliteitsvolle zorgverlening."
Volgens intaker Geert Vanderhaeghen was de overschakeling naar BelRAI best een grote aanpassing. “De BEL-profielschaal richtte zich vooral op de vaardigheden en competenties van cliënten, door te onderzoeken wat iemand kan, wat niet, en waar er ondersteuning nodig is. BelRAI gaat veel breder dan dat. Het beoordeelt niet alleen de vaardigheden van de cliënt, maar neemt ook de steun en betrokkenheid van het netwerk rondom de cliënt onder de loep”, legt Vanderhaeghen uit. “Hoewel deze overstap onze kijk op het systeem van de cliënt niet fundamenteel veranderde, betekende het wel een belangrijke wijziging in hoe we informatie verzamelen en hoe we de cliënt bevragen.” Gelorini vult aan: “De kijk van onze organisatie op cliënten en hun systeem is altijd holistisch geweest. We willen doelgerichte zorg verlenen en, om dat te doen, is het een noodzaak dat we alle levensdomeinen van de cliënt in beeld proberen te brengen. Een visie begin echter pas te leven als je passende instrumenten hebt. In die zin heeft de BelRAI Screener wel bijgedragen tot het tastbaar maken van onze zorgvisie.”
Organisaties kunnen de verzamelde data gebruiken voor het plannen van de personeelsbezetting en het evalueren of beleidsstrategieën de gewenste resultaten realiseren. “Een indicatiestelling of een BelRAI-score zegt niet noodzakelijk altijd iets over de intensiteit van zorgverlening, maar de BelRAI-data moeten ons wel inzicht geven in hoe zorgzwaarte evolueert in onze verschillende regio’s en hoe we personeelsinzet daarop enten”, vertelt Gelorini. “Het is een strategische uitdaging voor de toekomst om hier verder op in te zetten, zonder uitsluitend op data te vertrouwen. We mogen niet vergeten dat we met mensen werken. De professionele beoordeling van ons zorgpersoneel gedurende de zorgverlening is net zo belangrijk als de initiële beoordeling.”
Opleiding en intervisie
Ook voor de diensten Maatschappelijk Werk was de overstap naar BelRAI een grote verandering. "Het invoeren van de BelRAI Screener had een grote impact, niet alleen voor de medewerkers direct betrokken bij het gebruik ervan, maar ook op bijvoorbeeld ICT-vlak," zegt Bart Vernimmen, stafmedewerker bij CM. “Er kwam ook een digitale transformatie bij kijken. Onze medewerkers waren jarenlang gewend om beoordelingen op papier te doen, en nu moesten ze overschakelen naar een digitale werkwijze. Deze digitale omschakeling bracht de nodige uitdagingen met zich mee. De introductie van de GDPR-wetgeving vormde een stevige basis om dit BelRAI-beleid verder op te gaan enten."
Volgens Nicolas De Vos, stafmedewerker bij de dienst Maatschappelijk Werk van Solidaris, is het belang van opleiding en intervisie niet te onderschatten. “De BelRA Screener streeft ernaar een gemeenschappelijke taal onder hulpverleners te creëren. Net als bij het leren van elke nieuwe taal, is opleiding en oefening belangrijk”, aldus De Vos. “Het blijft dan ook niet bij een eenmalige opleiding; we zorgen regelmatig voor intervisies om de kennis en vaardigheden actueel te houden. We organiseren deze sessies over de grenzen van organisaties en regio’s heen, een samenwerking tussen alle diensten Maatschappelijk Werk van alle Vlaamse ziekenfondsen. Dit vereist wel wat coördinatie en afstemming, maar we merken dat hulpverleners veel van elkaar leren.”
Vernimmen vult aan: "Achter het gebruik van de BelRAI Screener schuilt ook veel beleidswerk. We ontvangen regelmatig feedback van onze medewerkers over uitdagingen en knelpunten. Vanuit een beleidsperspectief is het onze taak om deze feedback voortdurend op te volgen en te adresseren."
Een schat aan informatie
"Met de BelRAI Screener verzamelen we cruciale informatie over de zorgbehoeften van cliënten. Hoewel het een beknopter instrument is vergeleken met de uitgebreidere, multidisciplinaire BelRAI-beoordelingen die in samenwerking met meerdere zorgactoren worden uitgevoerd, levert het ons waardevolle inzichten op over waar de uitdagingen liggen," aldus Vernimmen. “Het stelt ons in staat om een gesprek te voeren waarbij ook moeilijker bespreekbare onderwerpen aan bod kunnen komen en waarbij we ook beter zicht krijgen op het bredere netwerk en de behoeften van de cliënt.” De Vos voegt hieraan toe: "Als diensten Maatschappelijk Werk zijn we niet enkel verantwoordelijk voor rechtentoekenning, maar staan we er ook als hulpverlener. De BelRAI Screener brengt niet alleen fysieke, maar ook mentale en psychosociale problemen aan het licht. Hoewel het bespreken van deze problemen niet altijd makkelijk is - zowel voor hulpverlener als voor cliënt - biedt de screener nuttige handvaten om deze gesprekken toch aan te gaan.”