welzijn & zorg

"Suïcidepreventie is een taak van ons allemaal”

Adjunct-directeur Kirsten Pauwels over de werking en het belang van VLESP
11.10.2022
Foto's
Bob Van Mol

Vlaanderen, en bij uitbreiding België, heeft in vergelijking met de ons omringende landen een hoog suïcidecijfer. We doen het slechter dan onze noorderburen en ook op Europees niveau zitten we ver boven het gemiddelde. De Vlaamse overheid zet samen met enkele partnerorganisaties sterk in op suïcidepreventie. Eén van die partnerorganisaties is het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP). Kirsten Pauwels: "We hebben niet in de hand wat er maatschappelijk gebeurt, maar het blijft belangrijk om doelen te stellen.”

Dit jaar ontwikkelde VLESP ‘Kom Uit Je Kop’: een campagne ter preventie van zelfdoding specifiek bij mannen. “In Vlaanderen hebben we heel hoge suïcidecijfers”, vertelt Kirsten. “Driekwart van de zelfdodingen bij ons gebeuren door mannen, in het bijzonder mannen tussen de 40 en 60 jaar oud. Bij andere leeftijdsgroepen zagen we de cijfers dalen, maar bij die groep niet. We onderzochten waarom onze eerdere aanpak niet werkte en ontwikkelden nieuwe methodieken.” Het is te vroeg om te zeggen of er al verschillen zijn in de cijfers door de campagne, maar het is belangrijk dat het thema nog eens onder de aandacht wordt gebracht: “Bij de lancering van zo’n campagne is er vaak veel aandacht, maar het is belangrijk dat mensen blijven weten waar ze terechtkunnen. En ook al is zo’n campagne een belangrijk instrument om te sensibiliseren, je gaat daarvan niet meteen de impact zien in cijfers. Helaas is het niet zo eenvoudig te interpreteren als een oorzaak-gevolg-relatie.”

Vlaams Actieplan Suïcidepreventie

Het VLESP stelt ook het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie op. Daarbij ondersteunen ze het Agentschap Zorg en Gezondheid en het kabinet van de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Kirsten kijkt positief terug naar de twee eerdere actieplannen: “In 2012 is de doelstelling gezet op 20% minder zelfdodingen ten opzichte van 2000. In 2020 haalden we die doelstelling ruimschoots met een daling van 25%. We deden de afgelopen jaren heel wat inspanningen om die suïcides te verminderen, maar je hebt geen vat op wat er gebeurt in de maatschappij. Dat maakt het heel moeilijk om die doelstellingen te realiseren, dus we zijn blij dat het ons desondanks is gelukt.”

Met die goede moed werkt het VLESP nu aan een derde actieplan. Op de online Gezondheidsconferentie Suïcidepreventie eind 2021 werden nieuwe gezondheidsdoelstellingen en strategieën voor het toekomstige suïcidepreventiebeleid gepresenteerd. “Er wordt gewerkt naar een bijkomende daling van 10% van het aantal zelfdodingen tegen 2030”, legt Kirsten uit. “Op basis van evaluatie van het vorige actieplan zijn er hebben we heel wat voorstellen gedaan. Het is even afwachten wat de Vlaamse Regering en het Parlement beslissen om te bekijken welke we daarvan kunnen realiseren.”

Naast het nieuwe actieplan is VLESP ook verantwoordelijk voor de opmaak van de Multidisciplinaire Richtlijn voor Detectie en Behandeling van Suïcidaliteit. Dat zijn handvaten voor hulpverleners over hoe ze signalen van suïcide kunnen herkennen en hoe ze de behandeling kunnen aanpakken.

“Een van de grootste misverstanden rond zelfdoding is dat je alleen maar iemand kan helpen als je ervoor opgeleid bent.” 

Samen sterk

Er wordt vanuit de Vlaamse overheid en de partnerorganisaties al veel gedaan om het aantal zelfdodingen in ons land te verminderen. Kirsten benadrukt dat het vermijden van zelfdodingen een taak is van ons allemaal, niet alleen van experten. “Het is volgens mij een van de grootste misvattingen rond zelfdoding”, zegt ze, “dat je alleen mensen kan helpen als je ervoor bent opgeleid.” Het wordt nog heel vaak gezien als iets voor gespecialiseerde hulpverlening, maar iedereen kan een rol spelen. “In het nieuwe actieplan vragen we aandacht voor suïcidepreventie op het werk. Dat lijkt misschien niet thuis te horen op de werkvloer, maar door een klein signaal op te merken bij een collega kan je misschien wel het verschil maken.” Mensen bewust maken van de rol die ze kunnen spelen in suïcidepreventie blijft dan ook haar grootste ambitie voor de toekomst: “Je kan vragen of iemand met zelfmoordgedachten zit. Zo haal je die mensen al weg uit hun isolement. Het is de eerste keer misschien niet makkelijk om de vraag te stellen, maar daarmee geef je wel een duidelijk signaal dat ze over problemen mogen praten. Als je iemand het gevoel kan geven dat je samen op zoek wil gaan naar hulp, doe je eigenlijk al gigantisch veel.”

Zorginspectie

Sinds juli 2021 voert Zorginspectie onaangekondigde inspecties uit bij voorzieningen die geestelijke gezondheidszorg aan meerderjarigen aanbieden. Tijdens die inspecties worden de procedures en de naleving van de richtlijnen rond suïcidepreventie gecontroleerd. Uit het voortgangsrapport blijkt dat bijna alle geïnspecteerde voorzieningen grotendeels voldoen aan de verwachtingen die geformuleerd worden in de richtlijn van het VLESP. Positief nieuws, maar er zijn ook verbeterpunten, zoals de informatieoverdracht naar de vervolgzorg. Er ontbreken vaak specifieke afspraken over opvolging wanneer een zorggebruiker na de behandeling niet meer verder begeleid wordt in een professionele zorgomgeving. 

Wie vragen heeft over zelfdoding, kan anoniem terecht bij de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.