‘Mantelzorg wordt onterecht als vrijwilligerswerk gezien’

Bij Ingrid waren ze thuis met zeven. Haar ouders, haar drie broers, haar zus en Ingrid zelf. Ingrids papa is intussen overleden. Ingrids mama is een kranige dame, maar heeft op haar 82 wel een aantal gezondheidskwaaltjes. Haar drie broers, met een licht mentale beperking, werken in een beschutte werkplaats. Ingrids zus heeft een mentale beperking en is zwaar slechtziend. Daarom gaat ze twee keer per week naar het dagcentrum. Vroeger runden haar ouders het huishouden en leidde Ingrid haar eigen leven. Maar vandaag komt het grootste deel van de zorg voor het gezin op haar terecht.

Zorgverlof

Om alles te kunnen bolwerken vroeg Ingrid om officieel als mantelzorger van haar zus te worden erkend. Daardoor kan Ingrid vandaag zorgverlof nemen. Het systeem van zorgverlof maakt het mogelijk om eenmalig gedurende maximaal zes maanden halftijds te werken.

Op zich lijkt dat van overheidswege een mooie geste, maar voor Ingrid is het slechts een tijdelijke oplossing. “Het probleem is dat mijn zus ook daarna hulp nodig blijft hebben. Eigenlijk haar hele leven lang. En dat is ook deels met mijn broers het geval. Op de beschutte werkplaats is er niet altijd werk voor hen. Dan moeten ze gaan stempelen en komen ze weer thuis terecht. Mama kan het op haar 82 jaar niet meer allemaal alleen beredderen.” Dus moet Ingrid ook aanwezig zijn.

Intussen diende Ingrid ook op naam van haar drie broers een dossier bij het VAPH in. Haar grote vrees is echter dat de vier dossiers apart worden bekeken.* In dat geval lijkt het alsof elk gezinslid twee mantelzorgers heeft, terwijl het eigenlijk vier keer om dezelfde mensen gaat: Ingrid en haar mama. Net het feit dat iedereen nog thuis woont, maakt de situatie zwaar. Ingrid glimlacht: “Naar de buitenwereld toe lijkt alles vlotjes te verlopen, maar ik heb heel wat bordjes in de lucht te houden. De zwaarste opdracht is om de juiste informatie op te sporen en daar een gepaste actie aan te koppelen. Ik ben constant aan het uitzoeken, bellen, mailen, papieren aan het verzamelen. Je moet ook telkens weer heel je verhaal vertellen aan al die instanties. Het zou een enorme hulp zijn mocht iemand de hele situatie kunnen overschouwen en de eindverantwoordelijkheid voor bepaalde zaken willen dragen. Ik denk bijvoorbeeld aan het uitpluizen van de wetgeving en het vervullen van alle administratieve voorwaarden voor een dossier.” 

Flexibele werkgever

Momenteel werkt Ingrid halftijds: “Voor mij is deze situatie ideaal. Ik kan de zorg voor het gezin opnemen en ik behoud voldoende voeling met mijn werk. Maar ik maak me wel zorgen over de financiële kant van het verhaal.” Het loon dat Ingrid momenteel verliest, wordt deels bijgepast door de RVA. Maar dat gebeurt enkel zolang het zorgverlof loopt.

Als de mogelijkheden voor de opname van zorgverlof uitgeput zijn, zal Ingrid moeten ‘kiezen’ tussen voltijds of vrijwillig deeltijds werk. Dat laatste heeft echter een impact op haar pensioen.  

Ingrid werkt beroepshalve als projectmedewerker Zorg en Technologie bij Ferm Thuiszorg. Ann Trap is haar teamverantwoordelijke van Ingrid en tracht zoveel mogelijk rekening te houden met Ingrids situatie. “Als werkgever willen we dat onze medewerkers een goede balans vinden tussen werk en privé. Als dienst voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg vinden we mantelzorgers belangrijk schakels in het zorglandschap die aandacht en ondersteuning verdienen. Zodra de vraag naar zorgverlof komt, proberen we daar zo goed mogelijk op in te spelen. Eigenlijk werkt het stelsel met een aantal werkdagen en vaste vrije dagen, maar we trachten daar in de mate van het mogelijke flexibel mee om te gaan. Ik ben zelf mantelzorger geweest en heb ondervonden dat een ziekte zich niet ‘laat regelen’.” An weet bovendien dat dokters niet steeds rekening houden met werkagenda’s. “Die onvoorspelbaarheid vond ik zelf het moeilijkste om mee om te gaan. Ik zegde niet graag last minute af.”

Economische meerwaarde

Ingrids werkgever wil zich dus principieel flexibel opstellen. Tegelijk blijkt dat niet altijd evident. Ann Trap: “Ingrid heeft een functie die permanentie vereist, dus het is niet vanzelfsprekend als ze onverwacht afwezig blijft. Toch proberen we zoveel mogelijk rekening te houden met haar situatie en haar met hulp van collega’s te ontlasten.”

Die inspanningen waardeert Ingrid absoluut. Tegelijk hoopt ze dat die flexibiliteit mettertijd niet meer van individuele werkgevers afhangt, maar structureel in het systeem wordt verankerd. “Mantelzorgers verdienen dat, want hun inspanningen zijn noodzakelijk. Toch worden ze door onze maatschappij niet naar hun economisch meerwaarde geschat. Mantelzorg wordt nog te vaak als vrijwilligerswerk gezien terwijl het in praktijk een voltijdse, onbetaalde functie is. Al lachend zeg ik soms dat ik na mij dagtaak bij Ferm Thuiszorg aan mijn tweede full time job begin: als ‘vrijwillige’ opvoedster voor mijn broers en zus.”

* VAPH laat weten dat de vrees van Ingrid ongegrond is. VAPH schetst bij elk dossier de gezinssituatie, omdat die net erg belangrijk is om dossiers te beoordelen.